De basisbeurs voor studenten is straks verleden tijd, nu ook de Eerste Kamer dinsdagavond heeft ingestemd met het invoeren van een leenstelsel. De hele dag werd in de Eerste Kamer gesproken over het wetsvoorstel van minister Jet Bussemaker (Onderwijs). Lang bleef onduidelijk of er genoeg PvdA'ers konden instemmen, met name Senator Ruud Koole had zich kritisch uitgelaten.

Uiteindelijk stemde de hele PvdA-fractie voor en bleek de stemverhouding 36 voor, 29 tegen. "Dit is alles bij elkaar misschien wel de grootste onderwijshervorming in dertig jaar", aldus Bussemaker. De nervositeit in de coalitie was toegenomen, nadat een aantal PvdA'ers zich eind vorig jaar keerden tegen een zorgwet van Schippers. Dit leidde bijna tot een kabinetscrisis. Dinsdagavond bleven ongelukken uit. 

Het leenstelsel wordt per 1 september 2015 ingevoerd voor hoger en universitair onderwijs. Bussemaker kwam dit voorjaar na langdurige en stroeve onderhandelingen tot een definitief akkoord met VVD, PvdA, D66 en GroenLinks. Het geld dat met het afschaffen van de basisbeurs wordt opgehaald, zal worden geherinvesteerd in de kwaliteit van het onderwijs. De effecten van de invoering van het leenstelsel op de toegankelijkheid van het hoger onderwijs zullen worden gemonitord om te bezien of er geen groepen onevenredig hard geraakt worden.

Spookverhalen

Bussemaker benadrukte dat er door de oppositie "spookverhalen" worden verteld over torenhoge schulden die zullen ontstaan. Volgens haar zijn er echter waarborgen aangelegd om leenbezwaren weg te nemen, zoals een maximale maandelijkse aflossing van 4 procent van het inkomen en een lange aflossingstermijn van 35 jaar.

Naast de oppositie toonden ook PvdA en D66 zich dinsdag in de Eerste Kamer nog behoorlijk kritisch. Eerste Kamerlid Esther-Mirjam Sent (PvdA) stelde tijdens het debat dat haar fractie "grote moeite" heeft met het profijtdenken van de wet. "Studeren gaat niet alleen over individueel profijt, maar ook om het ontplooien van individueel talent", aldus Sent. "Komt de verheffende taak van het hoger onderwijs onder druk door de nadruk op individueel profijt?"

Huidige studenten

Daarnaast zette Sent vraagtekens bij de rechtszekerheid voor de huidige bachelorstudenten die bij aanvang van hun studie niet hadden gerekend op het wegvallen van de basisbeurs in de masterfase. Ook de D66-fractie in de Eerste Kamer had hier bezwaar tegen. Uiteindelijk wist Bussemaker deze partijen te overtuigen om in te stemmen met het wetsvoorstel.

Studentenorganisatie ISO vindt dat de Eerste Kamer onvoldoende naar de risico's van het leenstelsel heeft gekeken, waaronder de invulling van het investeringsgeld. "Deze risico's zijn in het debat door de minister vrijwel genegeerd, het is zonde dat de Eerste Kamer hier geen verantwoordelijkheid voor heeft genomen", aldus ISO-bestuurder Rosanne Broekhuizen. De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) spreekt van "een zwarte dag voor het hoger onderwijs".