Leren en werken worden steeds meer gedigitaliseerd. Europese experts op het gebied van onderwijs en de arbeidsmarkt beschouwen de kwaliteit en doeltreffendheid van initiatieven ter bevordering van digitale geletterdheid echter als vaak gebrekkig en ongelijk. De experts, die werden geïnterviewd tijdens de COVID-19-pandemie, waren het erover eens dat deze wereldwijde crisis een ‘wake-up call’ was voor regeringen om hun digitale behoeften opnieuw te beoordelen en meer te investeren in onderwijs over digitale geletterdheid – voor iedereen.

 Alexander van Deursen

Toegang tot de nodige tools, middelen en onderwijs om digitale vaardigheden onder de knie te krijgen, varieert sterk van persoon tot persoon, en zowel tussen als binnen landen. Volgens de Europese experts die in een recent rapport van ySKILLS – een Europees onderzoeksproject dat wordt gefinancierd door de Europese Unie – zijn geïnterviewd, is de ontwikkeling van strategieën voor het verminderen van bestaande ongelijkheden van cruciaal belang. De experts dachten verder na over wat iemand ‘digitaal vaardig’ maakt, de rol van digitale vaardigheden in de toekomst en hoe digitale vaardigheden worden bevorderd in hun respectievelijke landen, namelijk Estland, Finland, Duitsland, Italië, Polen en Portugal.

Wake-up call voor regeringen

Tijdens de interviews in mei 2020, toen de COVID-19-crisis Europa en de hele wereld al op ongekende manieren had getroffen, waren de experts het erover eens dat de situatie een ‘wake-up call’ zou kunnen zijn voor regeringen om hun digitale behoeften opnieuw te beoordelen en meer te investeren in onderwijs in digitale geletterdheid voor iedereen. Een ander gedeeld idee was dat de ontwikkeling van digitale vaardigheden en de bevordering van digitale geletterdheid niet alleen betrekking hebben op het formele onderwijs. Strategieën ter ondersteuning van de ontwikkeling van digitale geletterdheid onder ouderen, werkzoekenden en burgers in het algemeen zijn een prioriteit in tijden waarin steeds meer alledaagse activiteiten digitaal verlopen.

“Levenslang leren, bijscholing en omscholing van bestaande vaardigheden zijn essentieel om de snelle evolutie van digitale media en technologieën bij te houden.”

Tegen deze achtergrond onderstrepen de deskundigen in het onderwijs en de arbeidsmarkt de noodzaak van samenwerking tussen verschillende sectoren (bijvoorbeeld de academische wereld, het maatschappelijk middenveld, regeringen en beleidsmakers). Dit zou moeten leiden tot gecoördineerde, samenhangende beleidsmaatregelen en maatregelen ter bevordering van de effectieve ontwikkeling van digitale vaardigheden.

Onderwijs is slechts het begin

Levenslang leren, bijscholing en omscholing van bestaande vaardigheden zijn essentieel om de snelle evolutie van digitale media en technologieën bij te houden. Zoals opgemerkt in het rapport zijn deze opvattingen in overeenstemming met de European Skills Agenda for Sustainable Competitiveness, Social Fairness and Resilience, gelanceerd door de Europese Commissie in 2020: “Onderwijs op jonge leeftijd blijft fundamenteel maar is slechts het begin van een leven vol van leren”.

Hoewel de focus van de interviews lag op het nadenken over het belang van digitale vaardigheden voor jongeren, wezen veel experts op het huidige gebrek aan adequate programma’s om de digitale vaardigheden van volwassenen, vooral ouderen, verder te ontwikkelen. Dit werd als zeer problematisch beschouwd, met name vanwege de veronderstelling dat in de nabije toekomst meer digitale technologieën zullen worden gebruikt voor werk, maar ook voor het uitvoeren van een breder scala aan alledaagse activiteiten, zoals communicatie, online winkelen, digitale overheid, enzovoort.

“Digitale vaardigheden, waaronder het kritisch en verantwoordelijk om kunnen gaan met media en technologie zijn in de huidige pandemie cruciaal en doorslaggevend.”

Als bestuurslid van het ySKILLS-project wil ik de bijdrage van dit rapport aan de diepere kennis over de digitale vaardigheden die nodig zijn in de 21ste eeuw nog eens onderstrepen. Digitale vaardigheden, waaronder het kritisch en verantwoordelijk om kunnen gaan met media en technologie zijn in de huidige pandemie cruciaal en doorslaggevend. De geïnterviewde deskundigen concludeerden dat dit het moment is om werk omtrent digitale vaardigheden te intensiveren, het publiek bewust moeten maken van het belang ervan en de ontwikkeling en het delen van les- en trainingsmateriaal op het gebied van digitale vaardigheden moeten ondersteunen. De nadruk moet liggen op de ontwikkeling van een levenslange aanpak voor alle leeftijden.

Verbetering van digitale geletterdheid

Het rapport bevat aanbevelingen gericht op verschillende groepen:

Beleidsmakers: samenhangend onderwijsbeleid met betrekking tot digitale vaardigheden; het afstemmen van de nationale schoolcurricula op het leven van jongeren en de verwachtingen voor de toekomstige arbeidsmarkt; meer kansen voor alle burgers om hun digitale vaardigheden te ontwikkelen of te versterken; investeringen in technische uitrusting en meer initiatieven om gezinnen te helpen de begeleiding te bieden die hun kinderen nodig hebben.

Onderwijssector: erkenning van de sleutelrol van de formele onderwijssector; een focus op zowel technische als niet-technische aspecten van digitaal onderwijs; de noodzaak voor scholen en leerkrachten om op de hoogte te blijven van technologische innovaties en trends met betrekking tot het digitale gebruik van jongeren; een nauwere afstemming tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt.

Gezinnen: ouders moeten beschikken over de toegang en vaardigheden om de online activiteiten van hun kinderen te kunnen begeleiden; ze moeten zich er ook van bewust zijn dat ze rolmodellen zijn voor hun kinderen, terwijl kinderen en jongeren moeten leren een actievere rol te spelen in hun eigen onderwijs op het gebied van digitale geletterdheid.

Klik hier om meer te lezen over het onderzoek, en de rapporten van de interviews.