Kunstmatige intelligentie, of AI, in het onderwijs vraagt in het bijzonder om aandacht. Er wordt steeds meer op ingezet door universiteiten, hogescholen en andere onderwijsinstellingen. Het gevaar hierin is dat ze overspoeld kunnen raken door commerciële leerplatformen. Raakt het onderwijs hierdoor de greep op de digitalisering kwijt?

Volgens Bart Karstens, onderzoeker van het Rathenau Instituut is dat zeker een mogelijkheid. “Als marktwaarden de overhand krijgen, dan kunnen de publieke waarden, waarop het onderwijs is gestoeld, onder druk komen te staan”, aldus de onderzoeker. Dit kunnen zaken zijn als veiligheid, privacy en controle over deze technologie.

Karstens heeft tijdens het symposium “Education and learning in the age of AI” gesproken. Zijn centrale vraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat nieuwe digitale toepassingen verantwoord worden ingezet in het hoger onderwijs?

ICT kan tenslotte positieve, maar ook negatieve invloeden hebben. Zeker omdat de ontwikkeling nog pril is in het veld van kunstmatige intelligentie, moeten we de kans benutten om de kant waarop digitalisering in het onderwijs te gaan sturen in de gewenste richting.

Negatieve consequenties van digitalisering

Volgens Karstens moeten we ervoor waken dat de markt straks bepaalt wat er in het onderwijs gebeurt.  Hij vreest een afnemende autonomie van leerling en leraar wanneer het onderwijsproces steeds verder wordt geautomatiseerd.

Hiermee kan de keuzevrijheid verdwijnen en kan profilering van leerlingen leiden tot onbedoelde discriminatie. Tot slot kunnen leerlingen op jonge leeftijd al worden gebonden aan grote techbedrijven. Een voorbeeld hiervan is Google die hun Chromebooks voor weinig geld aanbieden, waarmee het bedrijf in theorie van elk kind een dataprofiel zou kunnen opbouwen.

Naast marktinvloeden moeten we volgens de onderzoeker ook alert zijn op enkele sluipende effecten die inherent zijn aan de digitalisering zelf. De nadruk die AI-toepassingen legt op cognitief en persoonlijk leren kan ten koste gaan van sociale en emotionele aspecten. Hoe goed kunstmatige intelligentie ook getraind kan worden, het kan nooit een mens vervangen.

Ook ervaren leerlingen minder vrijheid om te experimenteren en fouten te maken wanneer ze continu worden gemeten.

Tot slot waarschuwt Karstens voor een toename in sociale ongelijkheid. Scholen die meer financiële middelen tot hun beschikking hebben kunnen deze meer en beter materiaal aanschaffen dan scholen met minder middelen. Ook zullen er verschillen zijn per leerling met betrekking tot omgang met ICT-toepassingen. Dit heeft te maken met het verschil in aanleg en karakter.

Om tot een goede en verantwoorde inzet van nieuwe digitale technologie te komen, zullen de toepassingen moeten worden ingebed in de goede praktijken die Nederland kent met betrekking tot kwaliteit van het onderwijs, didactiek en pedagogiek.